Zgjedhjet në Turqi/ Pas The Economist edhe Washington Post kundër Erdoganit: – Mundësi për të hequr zgjedhën
5 Maji 2023
(Zgjedhjet do mbahen me 14 Maji 2023, njekohesisht me zgjedhjet ne Shqiperi)
Pas artikullit nxitës të The Economist që përshkruan zgjedhjet në Turqi si më kritiket në planet për vitin 2023, tani Washington Post po flet për një despotizëm në rritje që fshihet në vendin fqinj me rrezikun e një diktature të afërt nëse fiton Tajip Erdogan.
Teksti është firmosur nga redaksia e gazetës amerikane. Zgjedhjet janë gjithashtu një provë e aftësisë së zgjedhjeve demokratike për të shkundur sundimin e tij gjithnjë e më të njëanshëm në një vend me 85 milionë banorë, tha gazeta. Aksionet vështirë se mund të jenë më të larta, para së gjithash për vetë turqit, të cilët me të drejtë mund të shqetësohen se autoritarizmi do të degjenerojë në diktaturë nëse zoti Erdogan fiton një mandat tjetër, por edhe për Uashingtonin dhe aleatët e tij evropianë.
Fjala “aleat” në rastin e Turqisë shoqërohet me një yll. Erdogan, 69 vjeç, sundon një vend me rëndësi strategjike për NATO-n, me ushtrinë e dytë më të madhe të aleancës. Ai ka krijuar një rol për veten e tij si një lloj ndërmjetësi midis NATO-s, për të cilën ai është i lidhur me traktat, dhe presidentit rus Vladimir Putin, me të cilin ai mban lidhje që kanë minuar aleancën perëndimore edhe pse ajo përfshihet në një luftë indirekte për të. zmbraps sulmin shkatërrues të Rusisë në Ukrainë.
Pasi gazeta përshkruan një sërë lëvizjesh të palidhura në politikën e jashtme të Erdoganit që e kanë lënë atë të lidhur mes Perëndimit dhe Rusisë, redaktorët e Washington Post kthehen tek ajo që ai ka bërë në shtëpi. Dëmi më i thellë dhe ndoshta i përhershëm është i brendshëm, siç thonë ata. Ai ka burgosur kundërshtarë politikë, gazetarë dhe të tjerë që e kanë kritikuar atë dhe ka kufizuar hapësirën për të lulëzuar shoqërinë civile dikur të gjallë të Turqisë – një goditje që është intensifikuar që nga tentativa e dështuar për grusht shteti në korrik 2016.
Gjykatat turke janë kthyer në instrumente për dënimin e tij. Akuzat e sajuara penale përdoren në mënyrë rutinore për të heshtur mospajtimet. Organizatat e pavarura mediatike kanë heshtur kryesisht. Në publik, shumë turq kanë frikë të thonë mendimin e tyre. Krimi i përcaktuar në mënyrë të paqartë i përhapjes së “dezinformatave” u sanksionua kohët e fundit në ligj si një mjet i ri i tiranisë në rritje të zotit Erdogan.
Institucionet janë përkulur para frikësimit të tij. Një shembull i tillë është banka qendrore e Turqisë, e cila uli normat e interesit me urdhër të tij, duke nxitur inflacionin që arriti në 85% vitin e kaluar, sipas shifrave zyrtare që ndoshta nënvlerësojnë normën e vërtetë. Ndërhyrjet e tij, të mbushura me mendime magjike ekonomike, bënë që monedha turke të humbasë 80% të vlerës së saj gjatë pesë viteve.
Pozicioni i Erdoganit është dëmtuar më tej nga reagimi i ngadaltë ndaj tërmetit shkatërrues që goditi Turqinë jugore dhe qendrore në shkurt, duke vrarë të paktën 45,000 njerëz dhe duke plagosur dy herë më shumë. Ai dështim dhe numri i të vdekurve i shoqëruar nga shembja e ndërtesave nën standarde, ishte emblematike e korrupsionit dhe keqmenaxhimit që shumë turq e shohin si një shenjë dalluese të administratës së tij.
Kundërshtari i zotit Erdogan, Kemal Kilicdaroglu, është një ish-nëpunës civil i profilit të ulët , i cili përfaqëson një koalicion prej gjashtë partish që është mbledhur me shpresën për të rrëzuar zotin Erdogan. Në video, të xhiruara shpesh nga kuzhina e tij modeste -një kontrast i mprehtë me pallatin e mrekullueshëm me 1000 dhoma që Erdogan ka ndërtuar për vete – Kilicdaroglu, 74 vjeç, është zotuar të shërbejë një mandat të vetëm në të cilin do të ribashkojë shtetin gjithnjë e më të ndarë të Turqisë. Ai thotë se do ta bëjë këtë duke përmbysur ndryshimet kushtetuese që Erdogan përdori për të konsoliduar pushtetin dhe duke ringjallur pavarësinë e bankës qendrore, gjyqësorit dhe trupit diplomatik.
Partia Popullore Republikane e Kilicdaroglu, fraksioni kryesor i opozitës, i ka humbur zgjedhjet prej vitesh ndaj Erdogan dhe Partisë së tij për Drejtësi dhe Zhvillim. Kuptohet, shumë turq e shohin mungesën e karizmës së Kilicdaroglu si më pak të rëndësishme sesa premtimi që ai përfaqëson për të rivendosur tolerancën, pluralizmin, respektimin e të drejtave të njeriut dhe mendjen ekonomike që janë komprometuar aq shumë nga Erdoganizmi.
Nëse Erdogan nuk fiton në zgjedhjet e 14 majit ose në një balotazh të mundshëm dy javë më vonë, ka shqetësime se ai dhe mbështetësit e tij mund të sfidojnë rezultatin. Në një vend ku demokracia kishte baza relativisht të qëndrueshme, këto shqetësime janë një masë se sa thellë i forti turk ka minuar rregullat – dhe rreziqet e zgjerimit të sundimit të tij autoritar.
The Economist: Zgjedhjet në Turqi janë më të rëndësishmet e vitit 2023 në planet
Kujtojmë se The Economist “përktheu” fitoren e mundshme të Kemal Kilicdaroglu në zgjedhjet presidenciale të 14 majit në Turqi.
Duke bërë një fjalim për një fitore me “vlerë të lartë gjeopolitike” për Perëndimin, revista e njohur thekson për Kilicdaroglu se “nëse ai fiton, do të jetë një moment i madh për Turqinë, Evropën dhe luftën globale për demokraci të vërtetë”, duke shënuar tërheqjen. i një prej lojtarëve më të fuqishëm në kampin e autoritarizmit në mbarë botën.
Duke hetuar arsyet për një dorëzim të mundshëm, The Economist vëren se politikat ekonomike të Erdoganit “kanë çuar në inflacion e cila arriti në 86% vitin e kaluar dhe është ende shumë mbi 40%” duke shtrydhur mesataren e turqve, ndërsa ai vlerëson se marrëdhëniet dypalëshe SHBA-Turqi “të cilat janë helmuar nga afërsia e zotit Erdogan me Vladimir Putinin dhe sulmet ndaj forcave kurde në Siri, do të përmirëso”.